Terill Bouricius ging op zoek naar een systeem dat een nieuwe impuls kan geven aan de democratie. Hij bestudeerde het systeem van de Atheense democratie en vroeg zich af hoe hij dit kan toepassen op onze democratie. Voor Bouricius was loting een belangrijk onderdeel van zijn systeem.
Kort samengevat ziet de werkwijze van Bouricius er als volgt uit:
- Agenda Council; Stelt agenda op en kiest onderwerpen voor wetgeving
- Interest Panels; Doen onderwerp-gebonden voorstellen
- Review Panels; Maken wetsvoorstellen aan de hand van de input van de interest panels en experten
- Policy Jury; Stemmen wetten, geheime stemming na publieke presentaties
- Rules Council; Beslist over de regels en procedures van het wetgevende werk
- Oversight Council; Controleert het wetgevend proces, behandelt klachten
Naar een democratische werkwijze
Een beetje verder uitgewerkt zien de door mij aangepaste ideeën van Bouricius er als volgt uit:
- Het vastleggen van de Agenda:
De Agenda Council beslist of een agendavoorstel beantwoord aan de doelstellingen van de groep. De Agenda Council beslist dus over welke ideeën naar de groep kunnen gaan voor verdere uitwerking. Ook als een idee niet goedgekeurd wordt kan het toch nog behandeld worden met een aparte procedure, dit om te vermijden dat de Agenda Council teveel macht krijgt. Leden van de Agenda Council worden verkozen door de groepsleden alsook de termijn. - Voorstellen doen:
Interest Panels komen in actie in deze fase. Interest Panels zijn groepjes mensen (of politici) die voorstellen of suggesties doen over het onderwerp. Zij worden niet aangeduid maar bieden zich vrijwillig aan om over dat ene onderwerp mee na te denken. In zo’n panel kunnen burgers zitten die elkaar niet kennen en geen gemeenschappelijk belang nastreven. Het kan net zo goed om een lobby gaan, wat geen probleem is aangezien zij niet het laatste woord hebben over het onderwerp. Werken met Interest Panels zorgt ervoor dat ervaringsdeskundigen hun expertise kunnen bundelen in concrete beleidsvoorstellen. - De voorstellen evalueren:
In een derde fase gaan al die voorstellen naar een Review Panel. Je kunt die panels het best vergelijken met parlementaire commissies. Zij doen de wetsvoorstellen maar stemmen er niet over. Voor elk beleidsdomein bestaat er zo een. Op basis van de input van de Interest Panels organiseren ze hoorzittingen waar ook experts kunnen uitgenodigd worden. (Bij Bouricius worden er zo’n 150 leden geloot uit alle volwassen burgers). Bij ons zijn parlementsleden, provincieraadsleden of gemeenteraadsleden die de hoorzittingen organiseren. - De voorstellen accepteren of verwerpen:
Om te vermijden dat alle macht geconcentreerd ligt in de Review Panels is er nog een vierde, zeer belangrijk orgaan: het wetsontwerp wordt voorgelegd aan de Policy Jury, het meest bijzondere orgaan in het schema van Bouricius. Bij hem heeft die jury geen vaste leden maar worden voor elk onderwerp geloot uit de burgers. Voor de eenvoud kiezen wij voor het parlement, de provincieraad of de gemeenteraad. De Policy Jury hoort de diverse wetsvoorstellen aan die het Review Panel heeft opgesteld, luistert naar een zakelijke uiteenzetting van argumenten voor en tegen en stemt daar vervolgens over in een geheime verkiezing: eenieder stemt in eer en geweten wat volgens hem of haar het algemeen belang op lange termijn het beste dient. - De spelregels en procedures opstellen:
De Rules Council houdt zich bezig met het opstellen van procedures voor de lotingen, hoorzittingen en stemmingen. - De procedures controleren:
De Oversight Council ziet erop toe dat de overheidsambtenaren correct de procedures volgen en behandelt eventuele klachten (Raad van State).
Het voorstel van Bouricius is bijzonder inspirerend. Het toont op prikkelende wijze aan hoe democratie ook volstrekt anders ingericht kan worden. Het laat zich inspireren door het oude Athene, maar neemt de procedures niet klakkeloos over. Het steunt op recent wetenschappelijk onderzoek naar deliberatieve democratie en experimenten met loting, en kent daardoor de potentiële valkuilen van specifieke formules.
Het ontwerpt een systeem van checks and balances om machtsconcentratie tegen te gaan. En bovenal brengt het politiek terug naar de burgerbevolking: het elitaire en volkomen achterhaalde onderscheid tussen bestuurders en bestuurden vervalt helemaal. We zijn terug bij het aristotelische ideaal van afwisselend regeren en geregeerd worden. Dit is eindelijk, naar het woord van Lincoln, government of the peoply, by the people, for the people.
Werkwijze in de Gemeente
- De Agenda-raad is een geloot orgaan dat bestaat uit een aantal vrijwilligers uit de gemeente. Hun aantal is afhankelijk van grootte van de gemeente; maximum evenveel leden als er gemeenteraadsleden zijn. Zij stellen de agenda van de gemeenteraad op aan de hand van voorstellen van de gemeenteraad en de wijkcomite’s, maar ook eventueel door een petitie van de bevolking (minstens 5 % van de bevolking moet deelnemen). De agenda wordt vastgelegd op de website van de gemeente zodat alle geïnteresseerden die kunnen zien.
- Interest Panels of Belangengroepen zijn kleine groepen van mensen die deelnemen aan gesprekken rond de agenda en hierover schriftelijke voorstellen kunnen doen. Deze groepen kunnen groepen burgers zijn, maar ook ngo’s of andere lobbygroepen. Iedere groep kan een voorstel indienen dat kan dienen als basis voor een bespreking. Om ‘verkeerde lobbying’ te vermijden mogen de voorstellen enkel schriftelijk gedaan worden en op de website van de gemeente geplaatst worden zodat iedere geïnteresseerde burger de voorstellen kan inzien.
- In het Review Panel of Technische Commissie worden per beleidsdomein deze ingediende voorstellen bestudeert om tot een beslissing te komen. Hierbij kan de commissie mensen van de Interest Panels, maar ook experts vragen om hun dossier en voorstellen te komen verdedigen. Het besluit of het wetsvoorstel wordt door het Review Panel uitgewerkt, klaar voor goedkeuring door de gemeenteraad. Een Review Panel wordt voorgezeten door het kabinetslid dat verantwoordelijk is voor het desbetreffende beleidsdomein.
- De volgende stap is de Policy Jury of de verkozen gemeenteraadsleden. In een geheime stemming wordt er door de leden gestemd over de besluiten of wetsvoorstellen.
- 5 en 6 de Rules Council en de Oversight Council gebeuren niet op gemeentelijk niveau, maar op het niveau van de provincie die hierdoor een inzicht heeft in het werk van de gemeenten.
Werkwijze voor de Provincie
Aangezien dit het belangrijkste niveau wordt, doordat alle overheidstaken aan de provincies worden overgedragen, is de werkwijze hiervan zeer belangrijk.
- Agenda Council; Stelt agenda op en kiest onderwerpen voor wetgeving. De agenda-raad is een geloot orgaan dat bestaat uit een aantal vrijwilligers. Hun aantal is afhankelijk van grootte van de provincie; maximum evenveel leden als er raadsleden zijn. Zij stellen de agenda van de provincieraad op aan de hand van voorstellen van de provinciegouverneur en de gemeenten, maar ook eventueel door een petitie van de bevolking (minstens 5 % van de bevolking moet deelnemen). De agenda wordt vastgelegd op de website van de provincie zodat alle geïnteresseerden die kunnen zien.
- Interest Panels; Doen onderwerp-gebonden voorstellen. Belangengroepen zijn kleine groepen van mensen die deelnemen aan gesprekken rond de agenda en hierover schriftelijke voorstellen kunnen doen. Deze groepen kunnen groepen burgers zijn, maar ook ngo’s of andere lobbygroepen. Iedere groep kan een voorstel indienen dat kan dienen als basis voor een bespreking. Om ‘verkeerde lobbying’ te vermijden mogen de voorstellen enkel schriftelijk gedaan worden en op de website van de provincie geplaatst worden zodat iedere geïnteresseerde burger de voorstellen kan inzien.
- Review Panels; Maken wetsvoorstellen aan de hand van de input van de interest panels en experten. In de Technische of parlementaire Commissie worden per beleidsdomein deze ingediende voorstellen bestudeert om tot een beslissing te komen. Hierbij kan de commissie mensen van de Interest Panels, maar ook experts vragen om hun dossier en voorstellen te komen verdedigen. Het wetsvoorstel wordt door het Review Panel uitgewerkt, klaar voor goedkeuring door de gemeenteraad. Een Review Panel wordt voorgezeten door het kabinetslid dat verantwoordelijk is voor het desbetreffende beleidsdomein.
- Policy Jury; Stemmen wetten, geheime stemming na publieke presentaties. In een geheime stemming wordt er door de raadsleden gestemd over de besluiten of wetsvoorstellen.
- Rules Council; Beslist over de regels en procedures van het wetgevende werk. Het ministerie van het desbetreffende beleidsdomein beslist of de wet toepasbaar is en maakt hiervoor de nodige procedures.
- Oversight Council; Controleert het wetgevend proces en behandelt klachten. De provinciale Raad van State controleert de wetgeving (of ze volgens de Grondwet is) en het wetgevend proces, behandelt ook de klachten van burgers of van belangengroepen.
Voor het Federaal Parlement
- Agenda Council; de nieuwe Senaat krijgt als taak het samenstellen van de agenda. Voorstellen voor de agenda kunnen van de regering en het parlement komen, maar ook van burgerinitiatieven via petitie (zie 2.8a). De agenda wordt uiteraard op een website geplaatst zodat Interest Panels met voorstellen tot wet kunnen komen.
- Interest Panels; Belangengroepen zijn kleine groepen van mensen die deelnemen aan gesprekken rond de agenda en hierover schriftelijke voorstellen kunnen doen. Deze groepen kunnen groepen burgers zijn, maar ook ngo’s of andere lobbygroepen zoals vakbonden, patroonsorganisatie, en zo verder. Om ‘verkeerde lobbying’ te vermijden mogen de voorstellen enkel schriftelijk gedaan worden en worden ze via de website publiek gemaakt.
- Review Panels; Parlementaire commissies worden gecreëerd per beleidsdomein dat op dit niveau wordt behandeld. Ingestuurde voorstellen dienen als basis voor de bespreking en creatie van een wet. Het wetsvoorstel wordt door de Parlementaire Commissie uitgewerkt, klaar voor goedkeuring door het parlement. Een Parlementaire Commissie wordt voorgezeten door de minister, verantwoordelijk voor het desbetreffende beleidsdomein.
- Policy Jury; Het parlement, samengesteld uit alle leden van de provincieraden, stemt over de wet. Dit gebeurt niet door een zitting in het parlement, maar door een geheime stemming in het provinciehuis van elke provincie, liefst electronisch.
- Rules Council; Het ministerie van het desbetreffende beleidsdomein beslist of de wet toepasbaar is en maakt hiervoor de nodige procedures.
- Oversight Council; de Raad van State controleert de wetgeving (of ze volgens de Grondwet is) en het wetgevend proces, behandelt ook de klachten van burgers of van belangengroepen.