Naast de niet-gecentraliseerde bevoegdheidsverdeling is de kantonnale deelname aan het besluitvormingsproces op federaal niveau een ander belangrijk kenmerk van het Zwitserse federalisme. De belangrijkste formele instellingen hiervoor zijn de tweede kamer van het parlement, de dubbele meerderheid van de kantons in een volksstemming en de mogelijkheid voor kantons om de instrumenten van kantonaal initiatief en referendum te gebruiken. Bovendien is het informele proces van pre-parlementair overleg een belangrijk beïnvloedingsinstrument geworden. Door dit proces hebben kantons een sterke stem in het besluitvormingsproces wanneer een nieuwe wet wordt ontworpen.
Tweede Kamer van het parlement.
Kantons zijn vertegenwoordigd in de tweede kamer, de Raad van Staten. Volgens het federale principe van gelijke vertegenwoordiging van alle kantons, is het samengesteld uit één lid van de kantons Basel-Stadt en Basel-Landschaft, Obwalden en Nidwalden, Appenzell Innerrhoden en Appenzell Ausserrhoden en twee leden van elk van de andere 20 kantons, zodat er telt in totaal 46 leden. De leden van de Raad van Staten zijn niet gebonden aan enig mandaat van het kanton. De kantons bepalen zelf de wijze van verkiezing van hun vertegenwoordigers. De samenstelling van de tweede kamer leidt tot een sterke oververtegenwoordiging van de kleine kantons: de veertien kleinste kantons vertegenwoordigen minder dan 20% van het volk maar kunnen met 23 stemmen elke beslissing in de Raad van Staten blokkeren.
Dubbele meerderheid van kantons in populaire stemming
Naast de tweede kamer hebben de Zwitserse kantons nog meer mogelijkheden om de besluitvorming op centraal niveau te beïnvloeden. Voor elke grondwetswijziging (verplicht referendum of volksinitiatief) is de goedkeuring van een meerderheid van het volk, maar ook van een meerderheid van de kantons vereist. Voor de meeste kantons, Basel-Stadt en Basel-Landschaft, Obwalden en Nidwalden, tellen Appenzell Innerrhoden en Appenzell Ausserrhoden een halve stem, terwijl de overige 20 kantons één stem tellen. Voor de meerderheid van de kantons zijn dus 12 van de 23 kantonnale stemmen vereist.
Instruments of direct democracy
Elk kanton heeft het recht voorstellen voor een federale wet in te dienen. Dit heet het recht van kantonnaal initiatief. Het voorstel moet worden goedgekeurd door de Federale Vergadering, en als het wordt afgewezen door een van de kamers, mislukt het. Bovendien heeft een collectief van acht kantons het recht om een volksstemming te eisen over elk wetsvoorstel dat door de Federale Vergadering wordt aangenomen. Deze bepaling werd voor het eerst gebruikt in 2003 toen kantonnale regeringen fel gekant waren tegen een nieuwe federale belastingwet.
Pre-parlementair overlegproces
Kantons kunnen de besluitvorming beïnvloeden tijdens het pre-parlementaire overlegproces. Het is de meest gebruikelijke manier van kantonnale invloed in plaats van in latere besluiten van het parlement of volksstemming. De kantons zijn echter niet de enige actoren die een stem krijgen in het overleg; de verenigingen en de politieke partijen nemen deel ook. Vaak behouden de kantons de meeste invloed wanneer zij verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van een wet.