De Vierde Macht in gevaar

De vierde macht zijn de massamedia zoals tv, kranten, internet en sociale media. Voor de samenleving en het individu heeft massamedia de functie van informeren, amuseren, socialiseren en binden. Voor de democratie zijn andere functies van belang. Massamedia zijn bijvoorbeeld een spreekbuis: actoren kunnen hun mening via de massamedia laten horen. Door het publiceren van onderzoeken kunnen politici gedwongen worden om over een onderwerp te debatteren. Door de sociale media gaat nieuws nu veel sneller dan vroeger, toen kranten de hoofdrol hadden.

Zowel de uitvoerende macht als de wetgevende macht zijn afhankelijk van de pers om aan het volk mee te delen wat de politici doen. De relatie met de pers en de wijze waarop een politicus en zijn partij ‘overkomen’ is een van de belangrijkste factoren voor het succes van de politicus en zijn partij. Journalisten zijn niet langer een neutrale factor die nieuws met distantie verslaan. Ze interpreteren meer dan vroeger en willen zelf politieke ontwikkelingen beïnvloeden. Verder vervult zij een belangrijke controlerende functie, doordat zij rapporteert wat de verschillende machten doen en wat de effecten van deze beslissingen zijn. Haar rol als communicatiekanaal geeft de pers dus een machtige sluisfunctie, waardoor men ze soms aanduidt als de vijfde macht.

Een vrije wereld waarin dialoog mogelijk blijft en een vrije pers haar werk kan doen, lijkt een naïeve droom op een moment dat grote stukken van de wereld in brand staan.

“Op de uitdagingen van deze tijd kan er maar een antwoord zijn: vechten voor de toekomst van vrije samenlevingen via kritische journalistiek – schijnwerper van de verlichting – of toch op z’n minst zaklamp van de mondige burger!”

Mathias Döpfner, voorzitter van de Duitse vereniging van krantenuitgevers

Hoe kritisch zijn onze media?

In De Morgen van 03/05/18 schrijft Paul Dujardin, CEO van BOZAR, het volgende:
“In tijden van conflict en oorlog is de waarheid steeds het eerste slachtoffer. Wie soldaten in de loopgraven wil jagen, moet hen niet lastig vallen met genuanceerde berichten over de vijand. Propaganda duldt geen vrije pers of vrij onderzoek. Wie het aandurft om het discours van ondemocratische staten of onfrisse praktijken in vraag te stellen, riskeert zijn carrière of – steeds vaker – zijn leven. De laatste tien jaar stierven er elke week twee journalisten op deze wereld.”

Wordt journalist een knelpuntberoep? Of zijn er nog weinig journalisten die de waarheid durven schrijven? En als die journalisten dat toch willen schrijven, willen hun redacteurs dit dan echt publiceren?

Binnen de media in België is concentratie een reëel probleem: verscheidenheid en kwaliteit van de informatie, betrouwbare informatie over verschillende mogelijke visies op de samenleving ontbreekt waardoor het functioneren van een liberale democratie sterk gehypothekeerd wordt.

Hoe onafhankelijk zijn onze media?

De meeste kranten en tijdschriften zijn onderdeel van een media-concern. Hoe kan men dan nog spreken van onafhankelijke media? Een onafhankelijke krant is een krant in handen van personen, niet van bedrijven en al zeker niet onderdeel van een media-concern. Hoe kan een krant onafhankelijk zijn in zo’n omgeving.

Om de onafhankelijkheid van kranten te verzekeren heeft België een lange tijd geleden subsidies ingevoerd. De Belgische kranten krijgen elk jaar 170 miljoen subsidies om onafhankelijke berichtgeving te garanderen, om hun onafhankelijkheid (?) te behouden. Kranten betalen ook geen BTW, wat dus jaarlijks nog eens een 190 miljoen aan de overheid kost. Ieder jaar kosten de kranten dus 360 miljoen aan de belastingbetaler. Terecht? Ja, voor echte onafhankelijkheid. Maar zijn die kranten ook echt onafhankelijk?

Daarom

• een krant die subsidies ontvangt mag geen dividend mogen uitkeren. Subsidies dienen om een bedrijf te helpen, niet om aandeelhouders rijk te maken
• aandeelhouderschap van kranten moet herbekeken worden; aandeelhouders die meer dan 50 % van de aandelen hebben moet verboden worden. Beter nog zou het zijn om minimum 10 aandeelhouders te hebben met een maximum van 10 % van de aandelen.
• btw naar 6 % zoals alle basisgoederen: gewone mensen betalen 21 % op elektriciteit en gas, maar rijke mediabedrijven betalen geen btw. Hoe eerlijk is dat?