Eerlijkheid is het eerste hoofdstuk in het boek der wijsheid.”
Thomas Jefferson, Amerikaans president (3e), filosoof en kunstenaar 1743-1826
Van huis uit werd mij al geleerd dat eerlijk het langst duurt. Eerlijkheid is een eigenschap die persoonlijke integriteit inhoudt of het ontbreken van bedrog, leugens of verdoezeling van feiten. Hoewel eerlijkheid met de waarheid in verband wordt gebracht, hoeft een onware uitspraak niet te duiden op oneerlijkheid: de spreker kan tenslotte overtuigd zijn van de waarheid van zijn uitspraak. Anderzijds kan een uitspraak ingezet worden om iemand te bedriegen of voordeel te verwerven. Politici maar ook de reclamewereld, maken vaak gebruik van stellingen die waar zijn, maar die zodanig voorgesteld worden dat een onware conclusie gesuggereerd wordt, wat een vorm van oneerlijkheid is.
Aangeboren eerlijkheid
Uit een studie van onderzoeker Stephanie Sloane van de universiteit van Oxford blijkt dat we eerlijker zijn dan we zelf denken. Vooral thuis liegen doet ons pijn, maar op het werk springen we minder omzichtig om met de waarheid. Eerlijkheid blijkt ontzettend belangrijk te zijn voor hoe we onszelf zien en bepaalt mee onze eigen identiteit. Deze studie wijst erop dat kinderen van nog geen twee jaar oud al begrijpen wat eerlijk of oneerlijk is. Hieruit zou men kunnen besluiten dat elk mens eerlijk ter wereld komt.
Waarom is de één twintig jaar later eerlijker dan de ander? Dat denkt onderzoeker Stephanie Sloane wel te kunnen verklaren;
“Wij denken dat kinderen geboren worden met algemene verwachtingen over eerlijkheid en deze principes en concepten krijgen afhankelijk van de cultuur en de omgeving waarin ze worden grootgebracht, vorm.”
Daar ligt dan ook een belangrijke taak voor ouders. Want kinderen mogen dan al heel jong weten wat eerlijk en oneerlijk is: soms blijkt de overlevingsdrang toch voorrang te krijgen. Bijvoorbeeld als het kind zin heeft in koekjes en deze – ondanks dat dat niet eerlijk is – helemaal alleen opeet. Ouders moeten kinderen er dan aan helpen herinneren dat dat niet goed is. En dat is een stuk gemakkelijker dankzij het feit dat kinderen in beginsel al een beetje weten wat eerlijk is. Het onderzoek verklaart mogelijk ook waarom kinderen zo kwetsbaar zijn voor trauma’s. Ze verwachten dat mensen eerlijk zijn en elkaar op de juiste manier behandelen. Als ze zien dat mensen op extreme wijze oneerlijk zijn dan kan dat langdurige negatieve gevolgen hebben.
Om vrij te zijn moet een mens eerlijk tegenover zichzelf zijn alsook tegenover zijn medemens. Vrijheid voor de mens betekent niet dat het hem vrij staat een ander te benadelen. Vrijheid van meningsuiting houdt niet in dat je de vrijheid hebt om door leugens schade te berokkenen. Vrijheid is voor mensen die eerlijk zijn. Individuele rechten werden niet in het leven geroepen om criminelen te beschermen, maar om ervoor te zorgen dat eerlijke mensen vrij kunnen zijn.