Het verdwijnen van diersoorten en ecosystemen, de uitsluiting en marginalisering van zo veel mensen, het gebrek aan woonruimte in talloze steden, het gebrek aan publieke ruimte in onze steden, dat we nauwelijks toegang hebben tot de natuur… al deze problemen zijn bijna allemaal ontsprongen aan het idee dat ‘land’ iets is dat je privé kunt bezitten. Het eigendomsrecht is zo ontworpen dat mensen met bezit exclusieve rechten hebben ten opzichte van de niet-bezitters – om te zorgen dat de ‘have-nots’ buiten het domein van de ‘haves’ blijven. Om die hulpbronnen dan, als je ze eenmaal had afgepakt, te gebruiken als de basis voor jouw exclusieve privé-rijkdom.
Kadastraal inkomen vervangen door Grondbelasting
De progressieve econoom Henry George stelde vast dat de stijgende welvaart vreemd genoeg tot stijgende armoede leidde. De reden daarvoor was grondbezit omdat de grondwaarde sneller steeg dan de lonen. Centraal in het gedachtegoed van Henry George is het eigendom-principe dat stelt dat privé-eigendom het gevolg is van menselijke arbeid en creatie, maar dat de natuurlijke hulpbronnen, inclusief alle grond, aan de mensheid als geheel toebehoren.
Henry George wilde alle belastingen vervangen door één belasting op grondbezit. Het principe is dat de waarde van de grond wordt belast, onafhankelijk van de waarde van gebouwen of andere inrichtingen op die grond. Het wordt reeds met succes toegepast in landen als Denemarken en Estland. Door economen wordt de belasting op grond beschouwd als de “perfecte belasting”, omdat het de enige belasting is met een aanzienlijke opbrengst, zonder nadelig effect op economische activiteit. Een grondbelasting is een progressieve belasting, omdat de hoeveelheid land die iemand bezit, sterk gecorreleerd is aan het algemene vermogen en inkomen van die persoon.
Dit is de ideale belasting voor de gemeenten. Per gemeente wordt de waarde van een vierkante meter grond bepaald en daarop wordt een percentage belasting geheven. Dit kan de gemeentebelasting vervangen. Uiteraard wordt daardoor de belasting via het kadastraal inkomen afgeschaft, omdat dit systeem verouderd is en een vernieuwing een bijna onmogelijke opdracht is.
Betaalbaar wonen voor iedereen is een basisrecht
Voor de meeste mensen wordt het zeer moeilijk tot onmogelijk om aan een betaalbare woning te geraken. De huishuren zijn onverantwoord hoog en sociale woningen zijn er te weinig, zodat wachttijden veel te lang worden. Er moet dus flink gebouwd worden, maar liever niet door privé instellingen.
Werken aan oplossingen
De huidige systemen werken niet of toch onvoldoende. Oplossingen daarvoor zullen we moeten zoeken door het probleem op een andere manier te benaderen en met nieuwe oplossingen naar voor te komen:
- Door de inkomsten uit de grondbelasting aan de Gemeente toe te kennen, krijgen de gemeenten meer mogelijkheden om aan de woonproblematiek te werken zonder bemoeienissen van hogere bestuursniveau’s. Per gemeente moet er een lokale huisvestingsmaatschappij gecreëerd worden die over voldoende wooneenheden (20%?) moet beschikken om iedereen een betaalbare woning te bezorgen. De gemeente moet voor iedere wijk een renovatieproject maken.
- Geef de lokale huisvestingsmaatschappij een voorkooprecht op alle wooneenheden die te koop aangeboden worden. Dit kan een woning zijn maar ook één appartement in een appartementsgebouw. We moeten af van de idee dat mensen met een laag inkomen samen moeten wonen waardoor we ghetto’s creëren.
- Publieke gronden moeten worden overgedragen aan de lokale huisvestingsmaatschappij om sociaal wonen en kleinschalige woonzorgcentra haalbaar te maken.
- Het is een goed idee om de registratie op de eerste woning naar nul te brengen, maar enkel op voorwaarde dat het voor eigen bewoning is.
Eigendom privéwoningen beperken
In Berlijn is één bedrijf eigenaar van 500.000 woningen. Dat illustreert goed hoe scheef getrokken de situatie is. Het zou veel eerlijker zijn als 100.000 mensen ieder 5 woningen zouden hebben of nog beter 500.000 mensen ieder hun woning.
- Het zou beter zijn als ook het aantallen eigendommen per persoon zou beperkt worden tot 5 wooneenheden op persoonlijke naam. Voorlopig zouden ook bedrijfsvormen tot 5 wooneenheden mogen hebben, later alleen privé-personen.
- Registratierechten op de eerste woning voor bewoning door de eigenaar zouden nul moeten zijn, tot de 5de woning in eigendom zouden bv 6 % kunnen zijn, boven de 5 moet dit 33 % worden.
- Het is wellicht een goed idee om registratierechten te vervangen door BTW met dezelfde percentages als hierboven. Bij verkoop zou de betaalde BTW kunnen afgetrokken worden, zo wordt er belasting geheven op de meerwaarde die gerealiseerd is. Zeker een vereenvoudiging.
Betaalbare energie, internet en water
Energie is een basisrecht en moet dus zeker niet in handen zijn van privé)investeerders die winst maken als enige doel hebben waardoor ze crisis veroorzaken, armoede en soms zelfs oorlog.
“Op water, elektriciteit, onderwijs, justitie en zorg horen geen winsten te worden gemaakt. Het zijn basisdiensten en daarom behoren ze eigenlijk tot de kerntaken van een overheid”
Sara De Mulder van Liberales.
- Maak van de energiesector een publiek goed. Er moet geproduceerd worden in functie van de behoeften van de samenleving, niet om aandeelhouders rijk te maken. Dit moet georganiseerd worden op stadsgewest-niveau (referentieregio’s van Bart Somers?).
- Maak van de stoepsector een publiek goed: breng alle nutsvoorzieningen en het onderhoud van de stoepen samen in één publieke organisatie per stads-gewest. Dus water en afvalwater, tot volledige afbouw gas, alle kabels voor elektriciteit en glasvezel voor internet. Het onderhoud van de stoepen laat in alle gemeenten te wensen over. Als één van de toeleveranciers is langs geweest ligt de stoep er verschrikkelijk bij.
- Maak een basispakket voor elektriciteit, internet en water. De vraag is op welke hoogte je het basisverbruik plafonneert en tegen welk tarief (huidig sociaal tarief?) dat dan gebeurt. Het huidig sociaal tarief kan afgeschaft worden. De btw op deze basisproducten moet op 6 % blijven.
- In Duitsland zijn decentrale elektriciteitsopwekking en energiedelen nochtans schering en inslag. Daar zijn talloze gemeenten die samen met hun burgers, landbouwers en bedrijven elektriciteitscentrales installeren om lokale elektriciteit te produceren en die lokaal te verdelen.
- Sociale woonmaatschappijen moeten worden aangezet om zonnepanelen te plaatsen en aan energiedeling te doen.