We zijn de controle aan het verliezen over de kloof tussen arm en rijk. Amper 8 mensen bezitten even veel rijkdom als de armste helft van de bevolking op onze planeet. Maar dat hoeft niet zo te zijn. Regels kunnen worden veranderd en ongelijkheid weggewerkt. Dat 62 rijken evenveel bezitten als de armste helft van de wereldbevolking of 3,6 miljard mensen, is schandalig. Hiervoor zou een mens op het oorlogspad moeten gaan.
Deze mededeling stuit zo tegen de borst dat men hiervoor een revolutie zou willen ontketenen. Hoe kan men voldoende mensen achter deze verontwaardiging scharen?
Er is niets tegen rijkdom, mits het niet ten koste gaat van een ander en men oog heeft voor de noden van de kansarme en minder bedeelde medemensen. De kloof tussen rijk en arm is echter mensonterend. Verontwaardiging mag dus geen aanval worden op iedereen die wat geld heeft, dat is niet de bedoeling. De markteconomie is niet de schuldige, eerder Wall Street of beter gezegd het kopen en verkopen van aandelen waarbij er geen rekening gehouden wordt met de werkelijke waarde van een bedrijf, maar met zijn imago als bedrijf dat goede winsten oplevert voor de aandeelhouders en vertrouwen in de markt (die jammer genoeg gecreëerd wordt door overijverige media). Die aandelen zijn meestal in handen van investeringsmaatschappijen, die dikwijls gekoppeld zijn aan offshore bedrijven in belastingparadijzen. De mens op zijn smalst, de hebzucht van de mens waarover Mahatma Gandhi het heeft.
Veel mensen geloven dat het kapitalisme alleen maar staat voor een vrije markt en handel. Markten en handel waren er duizenden jaren voor het kapitalisme. Het grote verschil tussen het kapitalisme en andere economische systemen is de noodzaak op groei maar zonder doel. Groei is de hoofdopdracht van het kapitalisme, want het kapitaal moet aangroeien en liefst met 2 à 3 percent per jaar.
‘We moeten durven veranderen wat niet meer past bij de toekomst die we willen’
Chandran Nair – 2 Februari 2021
Uit grootschalig consumentenonderzoek blijkt dat ongeveer 70 % van de ondervraagden uit de midden- en hogere inkomens vinden dat overconsumptie onze planeet en maatschappij in gevaar brengt. Ook vinden ze dat minder zouden moeten kopen en bezitten en dit zonder nadelige gevolgen voor ons geluksgevoel of welzijn.
Vrije markt maar met grenzen
Er is niets mis met een vrije markt van alle diensten en consumptiegoederen, basisbehoeften uitgezonderd, maar wel tegen de mens uitbuiten op hun basisbehoeften. Het zich kunnen verschaffen van basisbehoeften is de basis van een beschaving.
Het is een goed idee om de donut-economie van de Britse econome Kate Raworth als uitgangspunt voor onze toekomst te houden; dat is een samenleving waarvan de grens bepaald wordt door een sociaal minimum en een ecologisch maximum. Rest enkel de vraag: hoe begin je daar aan?
Het vraagt bijzonder veel politieke moed om voor nieuwe recepten te kiezen, om radicaal een een nieuwe weg in te slaan. We moeten goed nadenken welke weg we op willen gaan.
“Ik denk dat we moeten uitgaan van een evolutionair proces, waarbij de kapitalistische hegemonie beetje bij beetje wordt ondergraven. Maar dat zal een heftige strijd worden. Als je onderwijs, huisvesting, of gezondheidszorg buiten de marktlogica wil organiseren — wat me een uitstekend idee lijkt — dan ga je in tegen de kapitalistische logica van expansie. Waar moet al dat overtollige kapitaal heen, indien je het de pas afsnijdt? Dit is de kern van het probleem, en dit is een probleem waarvoor geen rationele oplossing bestaat binnen de logica van het kapitaal.”
David Harvey, is een van de meest geciteerde auteurs in de sociale wetenschappen, en wordt vaak beschouwd als de invloedrijkste geograaf van onze tijd. Als professor aan de City University van New York bouwt Harvey verder op het denkkader van Karl Marx om het hedendaags kapitalisme te analyseren.
Enkele vragen die we ons zeker moeten stellen:
° Hoe kunnen we de geldstromen controleren? De Britse econome Ann Pettifor wijst al langer op de perverse en destructieve effecten van een geglobaliseerd financieel systeem.
° Hoe kunnen we de oneerlijke aangroei van kapitaal in weinig handen stoppen? Dat een kleine groep mensen hun kapitaal zien groeien zonder daarvoor iets te moeten doen is niet langer aanvaardbaar.
° Hoe kunnen we onze welvaartsstaat nog beter maken? Dat er in ons land nog armoede bestaat, is een schande. Hoe kunnen we de welvaart beter verdelen? Hoe kunnen we belastingen eerlijker verdelen?
° Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de economische groei niet langer ten koste van de natuur gaat?
° Hoe kunnen we onze milieu-voetafdruk verkleinen, maar niet ten koste van de gewone man die maar met moeite overleeft.
° Hoe kunnen we op een betere manier in de basisbehoeften van de mensen voorzien. Kunnen we dit op een andere manier organiseren dan nu.
° Hoe kunnen we ‘commons’ terug hun juiste plaats in de maatschappij geven? Op welke manier kunnen wie dan beter organiseren.
° Hoe kunnen we de opleiding van jongeren verbeteren zodat ze waardig een zinvol leven kunnen hebben.
De lijst met vragen is onbeperkt: het is zeer belangrijk nu om alles in vraag te stellen en een nieuwe maatschappij te creëren. Welke toekomst willen we?